Một Sức khỏe không đơn thuần chỉ sức khỏe thể chất và tinh thần của mỗi cá thể người. Nó được hiểu là những cố gắng trong sự phối hợp xuyên ngành ở cấp độ toàn cầu, khu vực và quốc gia để đạt được một sức khỏe tối ưu cho con người, động vật và môi trường.
Buổi tọa đàm trực tuyến "Một Sức khỏe trong đại dịch" - vừa diễn ra sáng nay (21/8) - thông qua cách tiếp cận Một sức khỏe, đã cung cấp cho người tham gia những thông tin hữu ích về mối quan hệ giữa COVID-19 và việc bảo vệ thiên nhiên.
Buổi tọa đàm này - do GAIA (Trung tâm bảo tồn thiên nhiên GAIA) và VOHUN (Vietnam One Health University Network) phối hợp tổ chức - có sự tham gia của ba diễn giả uy tín với hàng chục năm kinh nghiệm trong lĩnh vực y tế cộng đồng, dịch tễ học, bảo tồn thiên nhiên.
Họ là TS. BS. Phạm Đức Phúc - Điều phối Quốc gia của Mạng lưới Một sức khỏe các trường đại học Việt Nam (VOHUN); PGS. TS. Lê Thanh Hiền - Khoa Chăn nuôi Thú y - trường Đại học Nông Lâm TP.HCM; ThS. Đỗ Thị Thanh Huyền - Nhà sáng lập - Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên Gaia. Sự kiện thu hút hàng trăm lượt quan tâm, đăng ký, lượt xem và theo dõi trên các kênh mạng xã hội; đồng thời, có gần 100 người tham gia thảo luận trực tiếp với các diễn giả.
Trong tháng 8, trên Tạp chí BioScience, 14.000 nhà khoa học từ 34 quốc gia đã đưa ra một cảnh báo về tình trạng của hành tinh chúng ta. Cuộc nghiên cứu của họ theo dõi 31 chỉ số về sức khỏe của hành tinh, được gọi là "dấu hiệu sống", gồm hoạt động của con người (dân số, tiêu thụ năng lượng, vận tải hàng không, tổng lượng khí thải...) và phản ứng của khí hậu (nhiệt độ tăng, mất băng biển, axit hóa đại dương...).
Giữa bức tranh hiện thực đó, các diễn giả đã giới thiệu đến người nghe khái niệm One Health - Một Sức khỏe. Một Sức khỏe ở đây không đơn thuần chỉ là nói sức khỏe về thể chất và tinh thần trong mỗi cá thể người.
Nó được hiểu là những cố gắng trong sự phối hợp xuyên ngành ở cấp độ toàn cầu, khu vực và quốc gia để đạt được một sức khỏe tối ưu cho con người, động vật và môi trường. Phương thức tiếp cận này - có nhiều định nghĩa khác nhau - đã được Tổ chức Nông lương Quốc tế (FAO), Tổ chức Động vật Quốc tế (OIE) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công nhận.
Trong bối cảnh dịch bệnh hiện nay, dưới góc độ bệnh lây truyền giữa động vật và người, Một Sức khỏe được hiểu là sự dự phòng các bệnh lây truyền giữa động vật và người bằng việc kiểm soát sự lây nhiễm và bệnh ở các quần thể động vật trong hệ sinh thái.
Từ những cơ sở đó, các diễn giả lần lượt giới thiệu đến người nghe sơ lược về mối quan hệ giữa con người - tự nhiên - các hiểm họa trong đó có đại dịch; tiến trình bùng phát của các đại dịch trong lịch sử loài người; những chuỗi sự kiện liên kết cho thấy dịch bệnh là hệ quả của việc con người tác động tiêu cực đến thiên nhiên...
Theo cách tiếp cận Một Sức khỏe, ta nhận thấy, sức khỏe của con người có mối liên hệ chặt chẽ với sức khỏe của động vật và thiên nhiên.
Dân số gia tăng ngày càng nhanh, vấn nạn phá rừng, săn bắt, nuôi nhốt, mua bán, tiêu thụ động vật hoang dã, các hoạt động tàn phá thiên nhiên đã, đang tiếp diễn khiến con người gia tăng nguy cơ tiếp xúc với các mầm bệnh có trong các loài động vật hoang dã.
Trên tổng số 1.407 mầm bệnh lây nhiễm ở người, có đến khoảng 58% có nguồn gốc từ động vật, trong đó một phần tư có khả năng biến thành dịch và đại dịch, như các virus Influenza, Ebola hay ngay lúc này, virus Corona.
Nghiên cứu các dịch bệnh trong quá khứ cũng cho thấy, thời xưa, thường phải vài chục năm hoặc cả trăm năm mới có một đại dịch. Tuy nhiên, từ những năm 60 trở lại đây, chúng ta đã và đang trải qua 9 đại dịch tồi tệ. Điều này có nghĩa là đại dịch tiếp theo sẽ sớm xảy ra trong tương lai gần.
Trên nền tảng đó, buổi tọa đàm đã bàn về cách tiếp cận phù hợp, mà One Health là một gợi ý, để giải quyết gốc rễ vấn đề dịch bệnh trong tương lai. Như TS. BS. Phạm Đức Phúc đã nhận định, One Health là một khái niệm mới có 10 năm trở lại đây, nhưng về bản chất nó cũng chính là việc khôi phục và bảo vệ các hệ sinh thái trong tự nhiên, như Gaia đã và đang thực hiện. Bởi vì con người chỉ thực sự khỏe mạnh khi thiên nhiên khỏe mạnh.
Những ngày này, trong dòng chảy rất nhiều thông tin liên quan đến COVID-19, hẳn chúng ta đã nghe qua một khái niệm mới xuất hiện, đó là Bình thường mới (New Normal).
Chưa có một định nghĩa cụ thể nào về Bình thường mới, mỗi người hẳn sẽ có những hình dung khác sau về một cuộc sống rất khác sau đại dịch. Nhưng có lẽ, ai cũng hi vọng rằng, Bình thường mới ấy sẽ là cơ hội để cuộc sống con người trở nên lành mạnh và bền vững hơn.
Thông qua One health, không chỉ có những giải pháp ở cấp độ vĩ mô, liên ngành, mỗi cá nhân cũng có thể góp phần bằng những hành động cụ thể, như giảm rác thải nhựa, giảm săn bắt, chống nuôi nhốt - tiêu thụ động vật hoang dã, tiết kiệm giấy năng lượng điện - nước, phục hồi sinh thái...