Nghề khảm trai để làm các mặt hàng thủ công mỹ nghệ đã có tuổi đời ước chừng hơn 1.000 năm. Vì vậy, về mặt lịch sử, người thợ theo nghề đã đúc kết được đầy đủ các kinh nghiệm của cha ông truyền lại, để từ đó cho ra đời những sản phẩm độc đáo.
Bút khảm ngọc trai ra đời là kết quả của quá trình lao động nghệ thuật miệt mài và không ngừng sáng tạo. Ở mỗi giai đoạn, chúng ta đều cảm nhận được đôi bàn tay tài hoa và khéo léo của người nghệ nhân. Họ đã đánh thức những chiếc vỏ ốc nằm ngủ im, vùi thân mình trên các bãi cát trắng dọc bờ biển Việt Nam để sáng tạo ra những sản phẩm quà tặng cao cấp, tinh tế.
Sau khi chọn được loại ốc phù hợp, người thợ tiến hành làm sạch rồi phân loại theo kích thước, độ dày và màu sắc. Tuyển chọn ốc là một khâu vô cùng quan trọng, đó cũng là tiêu chuẩn để đánh giá chất lượng bề mặt sản phẩm. Để khảm được lên bút, người thợ sẽ cắt vỏ ốc thành nhiều miếng nhỏ. Thậm chí, có lúc còn phải cắt ra thành những miếng rất nhỏ để phù hợp theo nhu cầu và kích thước của mẫu ý tưởng khảm trai.
Để tạo độ bóng đặc trưng, vỏ ốc được mài cả mặt trên và mặt dưới. Đây là giai đoạn yêu cầu sự công phu và tỉ mỉ nên người nghệ nhân cần có kinh nghiệm và tay nghề cao mới thực hiện được. Có thể nói khoen bút là một trong những chi tiết chế tác cầu kỳ nhất. Phải dùng đến mười lăm chi tiết nhỏ đúc từ các khuôn riêng biệt, người thợ mới tạo hình hoàn chỉnh khoen bút. Tất cả đều được thiết kế bằng đồng nguyên khối. Sau đó, sản phẩm tiếp tục được chà nhám, đánh bóng để chuẩn bị cho công đoạn tiếp theo. Có thể nói mỗi công đoạn chế tác đều yêu cầu sự tỉ mỉ, cẩn thận của người nghệ nhân để sản phẩm đạt được những đường nét hoàn hảo nhất.
Ở Việt Nam, nghệ thuật khảm trai đã tồn tại từ nghìn đời nay. Các làng nghề thủ công truyền thống nói chung và làng nghề khảm trai nói riêng luôn sở hữu nét đẹp mộc mạc, sâu lắng như chính con người nơi đây. Với mọi người, bút ngọc trai có thể chỉ là một chiếc bút được làm từ những vật liệu đẹp đẽ và sang trọng nhưng đối với chị Tôn Nữ Xuân Quyên - người đã cùng ba của mình dành hơn 10 năm tâm huyết để nghiên cứu và sáng tạo ra những sản phẩm độc đáo này thì bút khảm trai lại mang ý nghĩa đáng trân trọng.
Mỗi chiếc bút là tinh hoa văn hoá truyền thống, là linh hồn dân tộc Việt Nam và cũng là tấm lòng của người nghệ nhân yêu nghề. Bút ngọc trai không chỉ là sự hội tụ giá trị nghệ thuật mà còn là sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại, mang sứ mệnh hồi sinh làng nghề văn hóa dân tộc và quảng bá cho lịch sử nghìn năm văn hiến của đất nước.
Đón xem Tạp Chí Văn Nghệ - 8g20 Chủ nhật trên HTV7.